ประดู่ป่า

ประดู่ป่าเป็นไม้ต้น สูง 10-30 เมตร เปลือกแตกเป็นสะเก็ด สีน้ำตาลอำดำหรือสีน้ำตาลเข้ม เปลือกชั้นในมีน้ำยางสีแดงคล้ำ กิ่งอ่อนมีขนสั้นนุ่ม

ใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียวปลายคี่ เรียงเวียน มีหูใบ 1 คู่ ขนาดเล็ก ร่วงง่าย ก้านใบยาว 3-5 เซนติเมตร มีขนสั้นนุ่มสีน้ำตาล โคนก้านใบป่อง แกนกลางใบยาว 9-18 เซนติเมตร มีขนสั้นนุ่มสีน้ำตาล ไม่มีหูใบย่อย มีใบย่อย 5-19 ใบ เรียงสลับ รูปขอบขนาน รูปขนานแกมรูปไข่ หรือรูปรี กว้าง 3-4 เซนติเมตร ยาว 6-11 เซนติเมตร ปลายแหลม มน หรือเป็นติ่งแหลม โคนมนหรือรูปลิ่ม ขอบเรียบและเป็นคลื่นเล็กน้อย แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ ด้านบนสีเขียวเข้ม ด้านล่างสีอ่อนกว่า มีขนสั้นนุ่มทั้ง 2 ด้าน เส้นกลางใบนูนทางด้านล่าง เส้นแขนงใบข้างละ 6-9 เส้น ปลายโค้ง จดกับเส้นถัดขึ้นไปใกล้ขอบใบ เส้นใบย่อยแบบร่างแห ก้านใบย่อยยาว 3-8 มิลลิเมตร มีขนสั้นนุ่ม

ช่อดอกแบบช่อแยกแขนงหรือช่อกระจะ ออกตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ยาวได้ถึง 15 เซนติเมตร แต่ละช่อมีดอกจำนวนมาก ใบประดับร่วงง่าย รูปลิ่ม ยาวประมาณ 0.5 มิลลิเมตร ปลายแหลม ใบระดับย่อย 1 คู่ ติดที่โคนกลีบเลี้ยง รูปลิ่ม กว้างประมาณ 1 มิลลิเมตร ยาวประมาณ 4 มิลลิเมตร ปลายแหลม ก้านดอกยาว 0.8-1.5 เซนติเมตร มีรอยต่ออยู่ที่โคนก้านเห็นชัด ดอกรูปดอกถั่ว ดอกบานมีกลิ่นหอม ฐานดอกรูปถ้วยสั้น กลีบเลี้ยงสีเขียว ยาว 4-6 มิลลิเมตร ด้านนอกมีขนสีน้ำตาล ด้านในเกลี้ยง โคนเชื่อมติดกับขอบฐานดอกรูปถ้วย ปลายแยกเป็น 5 แฉก รูปคล้ายสามเหลี่ยม กว้าง 4-5 มิลลิเมตร ยาว 2-3 มิลลิเมตร แฉกคู่บนเชื่อมติดกันเล็กน้อย กลีบดอก 5 กลีบ สีเหลืองอ่อน โคนคอดคล้ายก้านกลีบ กลีบกลาง 1 กลีบ อยู่ด้านนอกสุด รูปค่อนข้างกลมหรือรูปไข่กว้าง กว้าง 1.5-1.6 เซนติเมตร ยาว 1.8-2 เซนติเมตร ปลายเว้าตื้นหรือมน ขอบเป็นคลื่น กลีบคู่ข้างรูปขอบขนานหรือรูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ กว้าง 5-6 มิลลิเมตร ยาว 1.2-1.4 เซนติเมตร ปลายมน ขอบเป็นคลื่น กลีบคู่ล่างรูปขอบขนาน กว้าง 3-4 มิลลิเมตร ยาว 0.9-1.1 เซนติเมตร เกสรเพศผู้ 10 เกสรเชื่อมติด 2 กลุ่ม กลุ่มหนึ่งมี 9 เกสร ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกัน อีก 1 เกสรแยกเป็นอิสระ อับเรณูสีเหลือง รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มีขนสั้นนุ่มหนาแน่น มี 1 ช่อง มีออวุล 2-6 เม็ด มีก้านรังไข่ ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียวโค้ง ยาว 6-9 มิลลิเมตร ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่มเล็ก

ผลแบบผลแห้งไม่แตก เป็นผลปีกเดียวที่เจริญมาจากผนังผล แบน รูปกลมหรือรูปค่อนข้างกลม เส้นผ่านศูนย์กลางรวมปีก 5-8 เซนติเมตร มีขนสั้นนุ่มสีน้ำตาลอ่อนหรือสีขาว โคนคอดคล้ายก้านผล ก้านผลยาว 1-1.5 เซนติเมตร ผลอ่อนสีเขียว ผลแห้งสีน้ำตาลอมเหลืองหรือสีน้ำตาล บริเวณที่มีเมล็ดผนังผลนูน เมล็ดสีน้ำตาลหรือสีน้ำตาลอมแดง ค่อนข้างแบน รูปคล้ายไต ยาว 6-9 มิลลิเมตร มี 1-2 เมล็ด

ประดู่ป่ามีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยเกือบทุกภาค ยกเว้นภาคใต้ พบตามป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง และชายป่าดิบแล้ง ที่สูงตั้งแต่ระดับทะเลปลานกลางถึง 1,000 เมตร ออกดอกเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม เป็นผลเดือนมีนาคมถึงสิงหาคม ในต่างประเทศพบที่เมียนมาและภูมิภาคอินเดีย

ประโยชน์ เนื้อไม้ใช้ในการก่อสร้าง ทำเครื่องกลึง เครื่องแกะสลัก เครื่องเรือน เปลือกให้น้ำฝาดที่ใช้ฟอกหนัง ให้สีน้ำตาล แก่นให้สีแดงคล้ำ ใช้ย้อมผ้า

ประดูป่า มีลักษณะประดู่บ้าน (Pterocarpus indicus Willd.) แตกต่างกันที่รูปร่างและขนาดใบย่อย สีกลีบดอก เส้นผ่านศูนย์กลางผลรวมปีก ลักษณะและสีเปลือกต้นที่เจริญเต็มที่ ดังนี้ ลักษณะ รูปร่างและขนาดใบย่อยประดูป่า รูปขอบขนานแกมรูปไข่ หรือรูปรีกว้าง 3-4 เซนติเมตร ประดู่บ้าน  รูปรี รูปไข่ รูปไข่กว้างหรือรูปค่อนข้างกลม กว้าง 4-6 เซนติเมตร สีกลีบดอก เส้นผ่านศูนย์กลางผลรวมปี ประดู่ป่า สีเหลืองอ่อน 5-8 เซนติเมตร ประดู่บ้าน

 สีเหลืองอมส้ม 3-5 เซนติเมตร

ลักษณะและสีเปลือกต้นที่เจริญเต็มที่

ประดู่ป่า แตกเป็นสะเก็ด น้ำตาลอมดำ หรือสีน้ำตาลเข้ม

ประดู่บ้าน แตกเป็นแผ่นค่อยข้างบาง สีน้ำตาลหรือสีน้ำตาลอมเทา