มะตาด

เป็นไม้ต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูง 10 - 20 เมตร ไม่ผลัดใบ เรือนยอดทรงพุ่มกลมหรือรูปไข่ ทรงพุ่มทึบ ทนความแห้งแล้งและน้ำท่วมได้ดีมาก ลำต้นมักไม่ตั้งตรง คดงอ การแตกกิ่งก้านของลำต้นจะไม่สูงจากพื้นดินมากนัก การแตกกิ่งย่อยเกิดที่ส่วนปลายของกิ่งหลัก ลำต้นมักปรากฏปุ่มปม ซึ่งเกิดจากร่องรอยของกิ่งแก่ที่หลุดร่วงอยู่ทั่วไป

เปลือก สีทองแดงหรือน้ำตาลอมแดง เปลือกหนา เมื่อแก่จะเปลี่ยนเป็นสีเทา และลอกหลุดล่อนออกเป็นแผ่นบางๆ

ใบ ใบเดี่ยวเรียงสลับถี่ออกเป็นช่อตามปลายกิ่ง ใบรูปใบหอกหรือรูปไข่กลับ กว้าง 8 - 12 เซนติเมตร ยาว 25 - 30 เซนติเมตร ใบหนาแผ่นใบเป็นคลื่นลอนตามเส้นแขนง ใบที่แยกขนานออกจากเส้นกลางใบไปขอบใบ ขอบใบหยักและฟันเลื่อย มีหนามเล็ก ๆ ปลายสุดของเส้นแขนงตรงขอบใบ ปลายใบแหลมเป็นติ่งสั้น ๆ โคนใบเรียวสอบแคบและมน ท้องใบปรากฏเส้นแขนงใบเป็นสันชัดเจนและมีขนประปราย ก้านใบยาว 4 - 5 เซนติเมตร เป็นร่อง โคนก้านใบแบน เป็นกาบห่อหุ้มกิ่ง

ดอก ขาวนวล มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ ออกตามง่ามใบและกิ่งบริเวณใกล้ปลาย กิ่งก้านดอกยาว 3 - 5 เซนติเมตร มีขนสากมือ กลีบเลี้ยงเป็นแผ่นโค้งคล้ายช้อน 5 กลีบ สีเขียวเป็นแผ่นหนาและแข็ง กลีบดอกสีขาวนวล 5 กลีบรูปไข่กลับบาง กว้าง 15 - 18 เซนติเมตร ร่วงง่ายเมื่อบาน มีเกสรเพศผู้สีเหลืองจำนวนมากล้อมรอบเกสรเพศเมีย ซึ่งมียอดเกสรสีขาว ยอดเกสรเพศเมียแยกออกเป็นแฉก ดอกตูมในระยะแรกจะมีลักษณะคล้ายผลมะตาด เมื่อขนาดเท่าผลมะนาวจะบานออก เมื่อดอกบานและได้รับการผสมแล้ว กลีบเลี้ยงจะเริ่มห่อหุ้มเข้ามาใหม่เป็นผลกลม เกาะอัดแน่นและเจริญเติบโตขึ้นเรื่อย ๆ กลายเป็นผลมะตาด

ผล เป็นผลเดี่ยวสด แบบมีเนื้อ ลักษณะผลกลมอวบเป็นกาบที่เกิดจากกลีบเลี้ยงอัดกันแน่นและแข็ง กว้าง 10 - 15 เซนติเมตร ผลอ่อนสีเขียวอ่อน เมื่อแก่สีเขียวอมเหลืองเข้ม มีกลิ่นเฉพาะตัว มีเมือกเหนียว รสเปรี้ยวอมฝาด

เมล็ด สีน้ำตาล กว้าง 0.5 - 0.8 เซนติเมตร มีเมือกห่อหุ้ม เมื่อแก่จัดสีน้ำตาลเข้มจนเกือบดำในหนึ่งผลจะมีเมล็ดจำนวนมาก

แหล่งอ้างอิง โรงเรียนสาธิต มหาวิทยาลัยเกษตร์ http://158.108.70.5/botanic/5ma/Dellenia.html