อินทนิลน้ำ

อินทนิลน้ำ เป็นไม้ต้น สูง 5-30 เมตร เปลือกค่อนข้างเรียบ เมื่อแก่แตกตามยาวและล่อนเป็นสะเก็ด สีน้ำตาลอ่อนหรือสีน้ำตาลอมดำ ใบ : ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามหรือเกือบตรงข้าม รูปรี รูปขอบขนาน หรือรูปรีแกมรูปขอบขนาน กว้าง 5-10 เซนติเมตร ยาว 10-20 เซนติเมตร ปลายแหลมหรือเรียวแหลม โคนมน รูปลิ่ม หรือเบี้ยว ขอบเรียบและเป็นคลื่นเล็กน้อย แผ่นใบค่อนข้างหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบน สีเขียวเข้ม ด้านล่างสีอ่อนกว่า เกลี้ยงทั้ง 2 ด้าน เส้นกลางใบนูนทางด้านล่าง เส้นแขนง ใบข้างละ 6-14 เส้น ปลายโค้งจดกับเส้นถัดขึ้นไปใกล้ขอบใบ เส้นใบย่อยแบบร่างแหหรือแบบร่างแหแกมแบบขั้นบันได ก้านใบยาว 0.5-1 เซนติเมตร เกลี้ยง ดอก : ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ออกตามปลายกิ่งและตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ยาว 15-30 เซนติเมตร ช่อตั้งแต่ละช่อมีดอกจำนวนมาก ค่อนข้างโปร่ง เมื่ออ่อนมีขนรูปดาวหนาแน่น ต่อมาเกลี้ยง ก้านดอกเทียมเกิดจากโคนฐานดอกรูปถ้วยคอดคล้ายก้านดอก ยาว 3-8 มิลลิเมตร ดอกตูมสีเขียวอ่อนหรือสีเขียวอ่อนแกมสีชมพูอมแดง มีนวลแป้ง รูปไข่กลับหรือรูปลูกข่าง เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.8-1.2 เซนติเมตร ปลายเป็นตุ่มเล็ก เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 5 มิลลิเมตร ดอกบานเส้นผ่านศูนย์กลาง 5-7 เซนติเมตร ฐานดอกรูปถ้วยรวมแฉกกลีบเลี้ยงที่เรียงจดกันเป็นสัน 12 สัน เห็นชัดฐานดอกรูปถ้วยคล้ายรูประฆัง ยาว 6-8 มิลลิเมตร กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกับ ขอบฐานดอกรูปถ้วย ปลายแยกเป็น 6 แฉก รูปสามเหลี่ยม ยาวประมาณ 8 มิลลิเมตร ปลายแหลม กลีบหนา เกลี้ยง มีตุ่มเล็กมากอยู่ที่ส่วนเว้าระหว่างแฉกกลีบเลี้ยง กลีบดอก 6 กลีบ สีม่วงหรือสีม่วงอมชมพู รูปไข่กลับ ยาว 2-2.5 เซนติเมตร ยับย่น โคนคอดคล้ายก้านกลีบ ยาวประมาณ 5 มิลลิเมตร เกสรเพศผู้จำนวนมาก ติดที่ด้านในของฐานดอกรูปถ้วย มีแบบเดียว ยาวเกือบเท่ากัน ก้านชูอับเรณูเรียว สีม่วงอมชมพู อับเรณูสีเหลือง รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปทรงรี เกลี้ยง มี 6 ช่อง แต่ละช่องมีออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียว สีม่วงอมชมพู โผล่พ้นกลุ่มเกสรเพศผู้ ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่ม ผล : ผลแบบแห้งแตกกลางพู รูปทรงรีกว้างหรือรูปทรงค่อนข้างกลม กว้าง 1.5-2 เซนติเมตร ยาว 1.5-2.5 เซนติเมตร เรียบเกลี้ยง ปลายผลมีก้านยอดเกสรเพศเมียติดทน โคนผลมีฐานดอกรูปถ้วยและกลีบเลี้ยงติดทน ผลอ่อนสีเขียว ผลแห้งแตกเป็น 6 เสี้ยว สีน้ำตาลหรือสีน้ำตาลอมดำ ก้านผลเทียมยาว 0.5-1.2 เซนติเมตร เมล็ดแบน มีปีกค่อนข้างบาง สีน้ำตาลมีเมล็ดจำนวนมากประโยชน์ ผู้เขียนและผู้ถ่ายภาพ : รองศาสตราจารย์ ดร.ฉัตรชัย เงินแสงสรวย ภาควิชาพฤกษศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์